İş Hukuku

İş Hukuku Rehberi: Haklar ve Tazminatlar

İş hukuku, işçilerin ve işverenlerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyen, çalışma yaşamında adaletin sağlanmasının temelini oluşturan hukuk dalıdır. Bu rehberde, işçilerin en sık karşılaştığı konular ve ilgili tazminatlarla ilgili bilgiler yer almakta.

Kıdem Tazminatı Şartları

Kıdem tazminatı, işçinin belli bir süre aynı işveren altında çalıştıktan sonra iş akdinin sona erdirilmesi durumunda, işverence ödenen tazminattır. Kıdem tazminatı alma şartları aşağıdaki gibidir:

• İşçinin en az 1 yıl süreyle çalışmış olması;
• İş akdinin işçi tarafından haklı bir sebep olmadan feshedilmemesi;
• Emeklilik, yaşlılık veya malullük nedeniyle Sosyal Sigortalar Kanunu hükümlerine göre aylık bağlanması;
• Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde iş akdini sona erdirmesi;
• Ölüm gibi zorunlu nedenler dışında, işçinin kendi isteği ile işten ayrılması durumunda kıdem tazminatı hakkı doğmaz.

İhbar Tazminatı Şartları

İhbar tazminatı, iş sözleşmesini sona erdiren tarafın, karşı tarafa yasal süreler dahilinde gerekli bildirimi yapmaması durumunda ödemesi gereken tazminattır. İhbar tazminatının ödenme şartları şunlardır:

• İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması;
• İşverenin veya işçinin, yasal bildirim süresine uymadan iş sözleşmesini sonlandırması;
• Bildirim sürelerinin, çalışma süresine göre belirlenmiş olması.

Fazla Mesai Ücreti

Fazla mesai ücreti, yasal çalışma saatleri dışında yapılan çalışmalar için işçilere ödenir. Yasal düzenlemelere göre;

• Haftalık çalışma saatinin 45 saati aşması halinde fazla mesai yapılmış sayılır;
• Fazla mesainin işveren tarafından yazılı olarak onaylanmış olması gerekir;
• Fazla mesai ücretleri, normal çalışma saat ücretinin %50 fazlası ile ödenmelidir.

Yıllık İzin Ücreti

İşçilere, yıllık çalışmaları karşılığında dinlenme ve kendilerini yenileyebilme fırsatı veren ücretli izinin adıdır. Yıllık izin süreleri, işçinin hizmet süresine göre değişkenlik gösterir:

• 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olan hizmet sürelerinde 14 gün,
• 5 yıldan fazla 15 yıla kadar (15 yıl dahil) hizmet sürelerinde 20 gün,
• 15 yıldan fazla olan hizmet sürelerinde 26 gündür.

İşten Ayrıldım Tazminat Alabilir miyim?

İşten ayrıldığınız takdirde kıdem ve ihbar tazminatı alabilmeniz, yukarıda belirtilen kıdem ve ihbar tazminatı şartlarına bağlıdır. İşten ayrılma sebebinizin kıdem tazminatı almaya hak kazandıran bir sebep olup olmadığı önemlidir. İhbar tazminatı içinse, iş sözleşmenizin hangi koşullarda sona erdiği esastır.

Hizmet Tespit Davası Açmanın Şartları

Hizmet tespit davası, sigortalı çalışanın, işveren tarafından sosyal güvenlik kurumuna bildirilmemiş çalışma sürelerinin tespiti ve kayıt altına alınması için açtığı davadır:

• İşçinin, sigortalı olarak çalıştığını ancak hizmetlerinin kuruma bildirilmediğini iddia etmesi;
• İşçinin, dava açabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvuruda bulunmuş olması ve ret cevabı alması gerekir.

Hizmet Tespit Davasında Zamanaşımı

Hizmet tespit davalarında uygulanacak zamanaşımı süreleri;

• İşin sona erdiği tarihten itibaren 5 yılı geçmemiş olmalıdır.
• Bu süre içinde dava açılmadığı takdirde, hizmetin tespiti hakkı zaman aşımına uğrar ve dava açma hakkı kaybedilir.

İşçilik Alacaklarında Zamanaşımı

İşçilik alacaklarına ilişkin zamanaşımı süreleri iş hukukunda özel olarak düzenlenmiştir:

• İşçilik alacakları için genel zamanaşımı süresi 5 yıldır;
• Bu süre içinde alacaklarınızı talep etmez veya dava yoluyla hak arayışında bulunmazsanız alacaklarınız zaman aşımına uğrayarak talep hakkınızı kaybedebilirsiniz.

Her bir başlık altında incelenen konular, iş hukuku alanında sıkça karşılaşılan durumların sadece bir bölümünü oluşturmakta. Bu tür hukuki süreçlerde, işçi ve işverenin hak ve sorumluluklarını tam olarak anlamak ve korumak adına profesyonel hukuki yardım almak her zaman önemlidir.